چرا گاهی در رابطه عاشقانه همه چیز به نظر متفاوت میرسد؟
رابطههای عاشقانه قرار است منبع شادی، حمایت و رشد فردی باشند. با این حال، متاسفانه گاهی اوقات این روابط به سمت وابستگی ناسالم و رفتارهای کنترلگرانه پیش میروند. درک دلایل این تغییر مسیر، اولین قدم برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی و ساختن رابطههای سالمتر است. 
در این مقاله، به بررسی 12 نکته کلیدی میپردازیم که میتوانند توضیح دهند چرا برخی از رابطههای عاشقانه به سمت وابستگی و کنترلگری سوق پیدا میکنند:
- ✔
ترس از تنهایی:
یکی از شایعترین دلایل، ترس شدید از تنها ماندن است. فرد ممکن است به هر قیمتی بخواهد رابطه را حفظ کند، حتی اگر ناسالم باشد. - ✔
اعتماد به نفس پایین:
افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند، اغلب به تایید و حمایت دائمی از طرف شریک خود نیاز دارند و این نیاز، وابستگی ایجاد میکند. - ✔
تجربههای کودکی:
الگوهای ارتباطی که در دوران کودکی شکل گرفتهاند، میتوانند بر روابط بزرگسالی تاثیر بگذارند. مثلا تجربه غفلت یا کنترلگری والدین. - ✔
نیاز به کنترل:
برخی افراد تمایل ذاتی به کنترل شرایط و افراد اطراف خود دارند. این نیاز میتواند در رابطه به صورت رفتارهای کنترلگرانه بروز کند. - ✔
ناامنی عاطفی:
ناامنی عاطفی و احساس عدم ثبات در رابطه، میتواند منجر به حسادت و تلاش برای کنترل رفتار شریک شود. - ✔
کمبود مرزهای شخصی:
نداشتن مرزهای مشخص در رابطه، به فرد اجازه میدهد تا بیش از حد در زندگی شریک خود دخالت کند و او را کنترل کند. - ✔
باورهای نادرست درباره عشق:
باورهایی مانند “عشق یعنی یکی شدن” یا “اگر عاشق باشی، باید همه چیزت را برای معشوق بدهی” میتوانند منجر به وابستگی و فداکاریهای ناسالم شوند. - ✔
سابقه سوء استفاده:
افرادی که در گذشته مورد سوء استفاده قرار گرفتهاند، ممکن است الگوهای رفتاری مشابهی را در روابط بعدی خود تکرار کنند. - ✔
مشکلات ارتباطی:
عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر و با صداقت، میتواند منجر به سوء تفاهمها و احساس ناامنی در رابطه شود. - ✔
نیاز به تایید دائمی:
برخی افراد به تایید و تمجید دائمی از طرف شریک خود نیاز دارند و این نیاز، وابستگی را تقویت میکند. - ✔
عدم استقلال:
نداشتن استقلال مالی، اجتماعی و عاطفی، میتواند فرد را به شدت به شریک خود وابسته کند. - ✔
هویت نامشخص:
افرادی که هویت مستقلی ندارند و هویت خود را در رابطه تعریف میکنند، به احتمال زیاد به شریک خود وابسته میشوند.
شناخت این عوامل، گامی مهم در راستای پیشگیری از بروز این مشکلات در روابط عاشقانه است. با آگاهی از این نکات و تلاش برای ایجاد روابط سالمتر، میتوان از تبدیل شدن عشق به وابستگی و کنترلگری جلوگیری کرد.
چرا رابطههای عاشقانه به رابطههای وابسته و کنترلگر تبدیل میشوند؟
مقدمه
عشق، احساسی زیبا و قدرتمند است که میتواند زندگی ما را غنیتر کند. اما گاهی اوقات، رابطههای عاشقانه از مسیر سالم خود خارج شده و به سمت وابستگی و کنترلگری پیش میروند. این تغییر ناگهانی و ناخوشایند میتواند آسیبهای جدی به هر دو طرف وارد کند و باعث نابودی رابطه شود. در این مقاله، به بررسی 12 دلیل اصلی تبدیل شدن رابطههای عاشقانه به رابطههای وابسته و کنترلگر میپردازیم.
1. کمبود اعتماد به نفس
یکی از مهمترین دلایل، کمبود اعتماد به نفس در یک یا هر دو طرف رابطه است.فردی که اعتماد به نفس پایینی دارد، ممکن است احساس کند لیاقت عشق طرف مقابل را ندارد و همواره از ترک شدن میترسد.این ترس میتواند منجر به رفتارهای کنترلگرانه شود تا از حفظ رابطه اطمینان حاصل کند.این افراد ممکن است مدام از طرف مقابل بخواهند که عشق خود را ثابت کند، به او حسادت کنند و به دنبال راهی برای کنترل اوضاع باشند.در نتیجه، این رفتارها نه تنها باعث آزار طرف مقابل میشود، بلکه رابطه را نیز به نابودی میکشاند.
مثال بارز این مورد چک کردن مداوم تلفن همراه یا درخواست مداوم برای اثبات علاقه است.
کمبود اعتماد به نفس باعث ایجاد عدم اطمینان و ناامنی در رابطه می شود.راه حل این مورد تقویت عزت نفس و تمرکز بر نقاط قوت خود است.دریافت کمک از یک متخصص روانشناس در این زمینه میتواند بسیار مفید باشد.
2. ترس از تنهایی
ترس از تنهایی نیز یکی دیگر از عوامل مهم است. فردی که از تنهایی میترسد، ممکن است حاضر باشد هر چیزی را تحمل کند تا رابطه را حفظ کند، حتی اگر رابطه ناسالم و آسیبزننده باشد. این ترس میتواند باعث شود فرد به خواستههای غیرمنطقی طرف مقابل تن دهد و از حقوق خود چشمپوشی کند. این رفتار باعث میشود طرف مقابل احساس قدرت بیشتری کند و رفتارهای کنترلگرانه خود را افزایش دهد. این ترس میتواند ناشی از تجربیات بد گذشته باشد. فرد ممکن است احساس کند بدون وجود رابطه، هویت و ارزشی ندارد. مقابله با این ترس نیازمند پذیرش تنهایی و یافتن معنا در زندگی خارج از رابطه است. تقویت ارتباط با دوستان و خانواده و دنبال کردن علایق شخصی میتواند کمک کننده باشد.
3. تجربیات بد گذشته
تجربیات بد در روابط گذشته، مانند خیانت، سوء استفاده عاطفی یا جسمی، میتواند باعث شود فرد در رابطه جدید خود بسیار محتاط و کنترلگر باشد. این فرد ممکن است به سختی به دیگران اعتماد کند و همواره در حال بررسی رفتار طرف مقابل باشد. این رفتارها ناشی از ترس از تکرار تجربیات گذشته است، اما میتواند رابطه جدید را نیز تحت تاثیر قرار دهد. فرد ممکن است ناخودآگاه الگوهای رفتاری مشابه را در رابطه جدید خود تکرار کند. این الگوها میتواند شامل شک و تردید بیش از حد و یا تلاش برای کنترل طرف مقابل باشد. درمان و مشاوره میتواند به فرد کمک کند تا از این الگوهای مخرب رها شود. بهبود سلامت روان و ایجاد اعتماد به نفس مجدد ضروری است. یادگیری مهارت های ارتباطی سالم نیز میتواند بسیار موثر باشد.
4. عدم استقلال مالی و عاطفی
عدم استقلال مالی و عاطفی، به ویژه در زنان، میتواند یکی از دلایل وابستگی و تحمل رفتارهای کنترلگرانه باشد. فردی که به لحاظ مالی یا عاطفی به طرف مقابل وابسته است، ممکن است احساس کند چارهای جز تحمل رفتارهای او ندارد. این وابستگی باعث میشود فرد قدرت چانهزنی و دفاع از حقوق خود را از دست بدهد. در نتیجه، طرف مقابل ممکن است از این وضعیت سوء استفاده کند و رفتارهای کنترلگرانه خود را افزایش دهد. استقلال مالی و عاطفی به فرد قدرت انتخاب و تصمیم گیری می دهد. این استقلال باعث می شود فرد احساس ارزشمندی و کفایت کند. تلاش برای کسب استقلال مالی و عاطفی ضروری است. جستجوی شغل، شرکت در فعالیت های اجتماعی و ایجاد روابط سالم میتواند کمک کننده باشد.
5. الگوهای خانوادگی ناسالم
الگوهای خانوادگی ناسالم، به ویژه مشاهده رفتارهای کنترلگرانه یا وابسته در خانواده، میتواند باعث شود فرد این رفتارها را به عنوان رفتارهای طبیعی و قابل قبول در رابطه بپذیرد. این فرد ممکن است ناخودآگاه این الگوها را در رابطه خود تکرار کند. فرزندانی که شاهد روابط کنترلگرانه والدین خود بودهاند، ممکن است این رفتارها را به عنوان بخشی از یک رابطه عادی بپذیرند. در نتیجه، این افراد ممکن است در روابط خود نیز رفتارهای مشابهی را از خود نشان دهند یا قربانی این رفتارها شوند. آگاهی از الگوهای خانوادگی ناسالم و تلاش برای تغییر آنها ضروری است. درمان و مشاوره میتواند به فرد کمک کند تا از این الگوها رها شود. شناسایی رفتارهای ناسالم و تلاش برای جایگزینی آنها با رفتارهای سالم بسیار مهم است. آموزش مهارت های ارتباطی سالم نیز میتواند بسیار موثر باشد.
6. باورهای غلط درباره عشق
باورهای غلط درباره عشق، مانند اینکه عشق یعنی فداکاری کامل و بیقید و شرط، یا اینکه حسادت نشاندهنده عشق است، میتواند باعث شود فرد رفتارهای کنترلگرانه را توجیه کند. این باورها میتوانند باعث شوند فرد مرزهای خود را نادیده بگیرد و به طرف مقابل اجازه دهد کنترل زندگی او را در دست بگیرد. این باورها معمولاً ناشی از تصورات نادرست و غیر واقعی از عشق هستند. فرد ممکن است فکر کند برای حفظ رابطه باید تمام خواسته های طرف مقابل را برآورده کند. این باورها باعث می شود فرد از نیازها و خواسته های خود غافل شود. شناسایی و اصلاح این باورهای غلط ضروری است. عشق سالم نیازمند احترام متقابل، اعتماد و استقلال است. یادگیری درباره عشق سالم و ایجاد روابط متعادل میتواند کمک کننده باشد.
7. اختلالات شخصیتی
برخی اختلالات شخصیتی، مانند اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder) یا اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder)، میتواند فرد را مستعد رفتارهای وابسته و کنترلگرانه کند. این اختلالات باعث میشوند فرد در تنظیم هیجانات، برقراری روابط سالم و درک احساسات دیگران مشکل داشته باشد. این اختلالات نیازمند درمان تخصصی توسط روانپزشک و روانشناس هستند. افراد مبتلا به این اختلالات ممکن است رفتارهای تکانشی، پرخاشگرانه و کنترل کننده از خود نشان دهند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب میتواند به بهبود روابط این افراد کمک کند. حمایت خانواده و دوستان نیز در روند درمان بسیار مهم است. صبوری و درک شرایط فرد مبتلا به اختلال شخصیتی ضروری است. 
آموزش و آگاهی درباره این اختلالات میتواند به بهبود روابط کمک کند.
8. عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر
عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر، میتواند باعث سوء تفاهم و ایجاد احساس ناامنی در رابطه شود. وقتی افراد نمیتوانند به درستی احساسات و نیازهای خود را بیان کنند، ممکن است به رفتارهای کنترلگرانه روی بیاورند تا از رسیدن به خواستههای خود اطمینان حاصل کنند. ارتباط موثر نیازمند گوش دادن فعال، همدلی و بیان واضح و صریح احساسات است. 
یادگیری مهارت های ارتباطی سالم میتواند به بهبود روابط کمک کند. تمرین و تکرار این مهارت ها ضروری است. در صورت نیاز، مراجعه به مشاور زوج درمانی میتواند مفید باشد. ایجاد فضایی امن و صمیمی برای برقراری ارتباط ضروری است. بیان با صداقت احساسات و نیازها میتواند به جلوگیری از سوء تفاهم کمک کند.
9. حسادت
حسادت یکی از قوی ترین محرک های رفتارهای کنترل گرانه است. حسادت ناشی از ترس از دست دادن فرد مورد علاقه و احساس ناامنی است. این حسادت میتواند منجر به چک کردن مداوم تلفن همراه، پرسش های مکرر و محدود کردن روابط اجتماعی طرف مقابل شود. حسادت در مقادیر کم میتواند طبیعی باشد، اما حسادت بیش از حد میتواند به رابطه آسیب برساند. شناسایی ریشه های حسادت و تلاش برای غلبه بر آن ضروری است. تقویت اعتماد به نفس و ایجاد روابط سالم با دیگران میتواند کمک کننده باشد. برقراری ارتباط با صداقت و شفاف با طرف مقابل نیز میتواند مفید باشد. تمرکز بر نقاط قوت رابطه و قدردانی از طرف مقابل میتواند به کاهش حسادت کمک کند. 
در صورت نیاز، مراجعه به مشاور میتواند به مدیریت حسادت کمک کند.
10. نیاز به قدرت و کنترل
برخی افراد به دلیل نیاز شخصی به قدرت و کنترل، در روابط خود رفتارهای کنترل گرانه از خود نشان می دهند.این افراد احساس می کنند با کنترل کردن طرف مقابل، امنیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنند.این نیاز به قدرت میتواند ناشی از کمبود اعتماد به نفس، تجربیات بد گذشته یا اختلالات شخصیتی باشد.این افراد ممکن است به طور مداوم طرف مقابل را مورد انتقاد قرار دهند، تصمیم گیری های او را زیر سوال ببرند و سعی کنند او را از دوستان و خانواده اش دور کنند.تشخیص این رفتارها و مقابله با آنها ضروری است.
درمان و مشاوره میتواند به فرد کمک کند تا نیاز خود به قدرت و کنترل را به شیوه ای سالم تر مدیریت کند.
ایجاد مرزهای سالم در رابطه و حفظ استقلال فردی بسیار مهم است.تقویت عزت نفس و یادگیری مهارت های ارتباطی سالم میتواند کمک کننده باشد.آگاهی از آسیب های ناشی از رفتارهای کنترل گرانه نیز میتواند موثر باشد.
11. عدم وجود مرزهای سالم
عدم وجود مرزهای سالم در رابطه به این معناست که افراد نمی دانند چه رفتارهایی قابل قبول است و چه رفتارهایی غیر قابل قبول. این عدم وجود مرز میتواند باعث شود رفتارهای کنترل گرانه به تدریج وارد رابطه شوند و فرد قربانی به مرور زمان آنها را بپذیرد. ایجاد مرزهای سالم و مشخص کردن خطوط قرمز در رابطه از اهمیت بالایی برخوردار است. این مرزها باید شامل احترام متقابل، حریم خصوصی، استقلال فردی و حق تصمیم گیری باشند. برقراری ارتباط صریح و قاطع در مورد این مرزها ضروری است. پافشاری بر حفظ این مرزها و عدم اجازه عبور از آنها بسیار مهم است. در صورت نقض مرزها، باید با فرد خاطی برخورد مناسب صورت گیرد. آموزش مهارت های جرات ورزی میتواند به ایجاد و حفظ مرزهای سالم کمک کند. آگاهی از حقوق خود در رابطه و دفاع از آنها ضروری است.
12. سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
سوء مصرف مواد مخدر یا الکل میتواند رفتارهای کنترل گرانه و خشونت آمیز را تشدید کند. این مواد میتوانند قضاوت فرد را مختل کنند، پرخاشگری او را افزایش دهند و او را نسبت به طرف مقابل بدبین و مشکوک کنند. در نتیجه، فرد ممکن است رفتارهای کنترل گرانه بیشتری از خود نشان دهد و رابطه را به سمت نابودی بکشاند. درمان اعتیاد به مواد مخدر یا الکل اولین قدم برای بهبود رابطه است. حمایت از فرد معتاد در طول دوره درمان ضروری است. ایجاد محیطی سالم و بدون مصرف مواد مخدر یا الکل بسیار مهم است. در صورت وجود خشونت، محافظت از خود و ترک رابطه ضروری است. دریافت کمک از متخصصان و گروه های حمایتی میتواند به فرد معتاد و خانواده اش کمک کند. آگاهی از خطرات سوء مصرف مواد مخدر یا الکل و پیشگیری از آن ضروری است.
رابطه های عاشقانه گاهی مثل یک گیاه حساس می مانند که نیاز به نور و آب مناسب دارد. بعضی ها فکر می کنند اگر بیشتر کنترل کنند، گیاه بهتر رشد می کند، ولی در واقع باعث خفگی آن می شوند. من در کارهای مشاوره دیده ام که ترس از دست دادن، بیشتر از خودِ از دست دادن، رابطه را خراب می کند.
یکی از مسائلی که کمتر دیده می شود، این است که وابستگی گاهی با عشق اشتباه گرفته می شود. مردم فکر می کنند اگر مدام درگیر زندگی طرف مقابل باشند، یعنی عشق عمیق است. در حالی که عشق واقعی نفس می کشد و فضای رشد به طرفین می دهد. یک مراجعه داشتم که فکر می کرد کنترل کردن یعنی اهمیت دادن، اما در نهایت هر دو خسته شدند.
نکته جالب این است که خیلی از رفتارهای کنترل گرانه از یک ترس پنهان می آید. طرف می ترسد اگر کنترل نکند، همه چیز از دستش خارج شود. اما این کار مثل این است که شن را محکم در مشت بگیری، هر چه بیشتر فشار دهی، بیشتر می ریزد. بعضی رابطه ها فقط با کمی آرامش و اعتماد می توانند خودشان را اصلاح کنند.
در آخر باید بگویم که رابطه سالم مثل رقص است، نه جنگ. اگر یکی بخواهد تمام حرکات را کنترل کند، هر دو زمین می خورند. من در زندگی شخصی ام فهمیده ام که بهترین رابطه ها آنهایی هستند که در آن دو نفر در کنار هم رشد می کنند، نه روی هم. گاهی فقط کافی است دست ها را کمی شل تر بگیریم تا طرف مقابل هم بتواند نفس بکشد.